کتاب معمای مشروعه، مغازله کفر و ایمان اثر یحیی نوری‌وکیل‌آباد است ؛ انقلاب مشروطه که نقطه آغازین ورود ایران به عصر جدید و تعارض جدی و رسمی میان سنت و مدرنیته محسوب می‌گردد،‌ به‌‌عنوان آغاز توسعه و گسترش اندیشه‌ها و ساختارهای سیاسی برخواسته از مدنیت غربی و حاکمیت قانون عرفی در کنار قانون شرعی، نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب می‌گردد. در این زمان مناقشات متعددی در میان گروه‌های مختلف بروز کرد. این مناقشات در اطراف مفاهیمی چون آزادی، مساوات، تکامل و ترقی دور می‌زد. روشنفکران لیبرال‌منش چون میرزا علی خان امین‌الدوله، طالبوف و آخوندزاده با الهام از اندیشه‌های روشنفکران اروپا، خواستار آزادی در شئون مختلف زندگی و رهائی از استبداد بودند. آن‌ها طالب برابری حقوق کلیه افراد جامعه صرف‌نظر از مرام و باور سیاسی و مذهبی آن‌ها بودند و بر وضع قانون جهت استقرار آزادی و برابری و برادری میان کلیه افراد جامعه تاکید داشتند. حتی برخی از آنان تا جایی پیش رفتند که تمام تباهی‌های جامعه را از بی‌قانونی ناشی دانستند. در مقابل این قشر، سنت‌گرایان (روحانیت شیعه) با رهبری شیخ فضل‌الله نوری قرار داشتند که بیشتر مفاهیم مدرنیته را خلاف شرع می‌دانستند و بر این عقیده بودند که قوانین شرعی می‌بایست حاکم گردد.